Η αφορμή για αυτό το mail και για τον προβληματισμό που θα αναπτύξω στην συνέχεια είναι πρωταρχικά προσωπική,αλλά κατά επέκταση βρίσκει εφαρμογή και σε δεδομένα που παράγουμε ατομικά, ο καθένας στο επίπεδο και της προσωπικής, κοινωνικής και επαγγελματικής ζωής μας. Όσοι είναι λίγο παλαιότεροι έχουν (επί)ζήσει τις εποχής των <<Walled Gardens>> (*Χρυσά Κλουβιά* ή πιο επιτυχής μετάφραση κατά την γνώμη μου). Το Διαδίκτυο, ως μια πλατφόρμα, υπερέβηκε εκ των πραγμάτων αυτούς τους <<τοίχους>>, ενώ με το ΕΛ/ΛΑΚ έγινε δυνατή και η ελευθερία στην υποδομή που παρέχει το Διαδίκτυο και το Web. Ωστόσο, σήμερα, για μια ακόμα φορά η αξία και το πεδίο έχει μετακινηθεί, από τα δίκτυα και τις υποδομές-λογισμικό στα απανταχού πλέον δεδομένα. Ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα εξέλιξη σε αυτό το τομέα είναι η μετακίνηση των δεδομένων που παράγουμε στο Cloud (με μορφή SaaS κυρίως) ή/και σε πλατφόρμες κοινωνικών δικτύων. Και ενώ για δεδομένα παραγόμενα από οργανισμούς ή εταιρίες, υπάρχουν μηχανισμοί και πόροι ώστε να αποφεύγετε το cloud data lock in, αντίθετα για τα ατομικά παραγόμενα δεδομένα μας, με διάρκεια ζωής εξίσου μεγάλη και προσωπική σημασία πολλές φορές μεγαλύτερη δεν υπάρχουν επαρκείς σήμερα μηχανισμοί. Σήμερα βρισκόμαστε μπροστά σε μια ισχυρή τάση στην οποία εμείς οι ίδιοι κλειδώνουμε, κλείνουμε και καθιστάμε μη προσβάσιμα, χωρίς περιορισμένους και το χειρότερο μη γνώστους εκ των προτέρων όρους, τα δεδομένα που παράγουμε και διαχειριζόμαστε ατομικά και προσωπικά. Παράγουμε ένα μεγάλο πληθος από ατομικά δεδομένα για την προσωπική μας, επαγγελματική ή/και επιστημονική ζωή, τα οποία αν και νομικά είναι στην απόλυτη κυριότητα μας, ωστόσο στην πραγματικότητα δεν έχουμε εξασφαλισμένη: - ούτε την *ανεξάρτητα* από το εργαλείο, την πλατφόρμα κοινωνικής δικτύωσης ή SaaS, πρόσβαση, μεταφορά - ούτε και εκ των προτέρων *γνωστους* όρους χρήσης, άλλωστε είναι ανα πάσα στιγμή δυνατή η αναθεώρηση τους. Με το δέλεαρ λοιπόν α) δωρεαν φαινομενικα υπηρεσιών β) ενός ευρέως κοινωνικού δικτύου, κλειδώνουμε τα δεδομένα μας σε <<Κλειστούς Κήπους - Χρυσά Κλουβιά>> οι οποίοι αποτελούν πολλές φορές <<Μαύρες Τρύπες Δεδομένων>>: μπορείς (και επιδιώκεται) να βάλεις και εμπλουτίσεις όσα δεδομένα μέσα θέλεις, αλλά δεν μπορείς να τα εξαγάγεις να τα μεταφέρεις και γενικά να τα αξιοποιήσεις με την πλήρη έκταση τους. Τα παραδείγματα είναι αρκετά, και προφανή π.χ.: - Καταγράφουμε, στην πραγματικότητα, όλη μας την ζωή σε πλατφόρμες όπως το Facebook το twitter κ.α. εμπλουτίζουμε με σχόλια, λίστες και tagging. Το ερώτημα είναι έχουμε το δικαίωμα στην εξαγωγή και στην πρόσβαση σε αυτά τα δεδομένα; - Θα δούμε ότι ούτε αρκετά APIs παρέχονται αλλά ακόμα σημαντικότερο είναι μέσα στο κεντρικό business model ή ενσωμάτωση όλων και περισσότερων δεδομένων εκεί, χωρίς δυνατότητα εξαγωγής. - Σε επαγγελματικό επίπεδο αντίστοιχα, και αυτό έχει σχέση και μια πρόσφατη δραστηριότητα σε επίπεδο εργαλείων και κοινωνικής δικτύωσης για επιστημονες, γνωρίζουμε το Research gate, Google scholar, Academia κλπ. Παρέχουν μια λίστα δημοσιεύσεων μας για την οποία όμως θα πρέπει να εμπλουτίσουμε με σημαντικά σχόλια, προσθήκες κ.α. για να γινει λειτουργική. Το χαρακτηριστικό παράδειγμα εδώ είναι ότι πολλά από τα εργαλεία αυτά η εξαγωγή ή μεταφορά δεδομένων, που εμείς έχουμε παράγει είναι *αδύνατη* εκτός της πλατφόρμας παραγωγής! Επομένως προσωπική μου γνώμη είναι ότι όπως η GPL στην v3 ανανεώθηκε στο θέμα της παροχής υπηρεσιών Cloud έτσι και οι πολιτικές προσωπικών και ανοικτών δεδομένων πρέπει να υπεισέλθουνε στο τομέα της ουσιαστικής και πλήρους ιδιοκτησίας των δεδομένων που παράγουμε. Aναφερόμαστε σε ένα Ψηφιακό Δικαίωμα, που είναι επιπλέον από την Ελευθερία του Λογισμικού, είναι επιπλέον του δικαιώματος στην εμπιστευτικότητα και την ιδιωτικότητα στο Διαδίκτυο, και ως ένα βαθμό είναι και επιπλέον της έννοιας των Ανοικτών Δεδομένων, είναι το δικαίωμα στην ουσιαστική και χωρίς όρους ιδιοκτησία και κυριότητα των δεδομένων που παράγουμε με τρόπο ώστε να εξασφαλίζεται η μεταφερσιμότητα και η τροποποίηση τους σε όποια πλατφόρμα θέλουμε και επιθυμούμε. Τελικά αν ολοκληρώναμε την πορεία αυτού του ερωτήματος θα φτάναμε στο κατά πόσο τα αντιμετωπίζουμε τα δίκτυα κοινωνικής δικτύωσης (λανθασμένα με την παρούσα τους μορφή) ως Public Utility. Δεν λέω ότι πρέπει να είναι public utility, ωστόσο θεωρώ ότι αυτή τη στιγμή τα αντιμετωπίζουμε (λανθασμένα) έτσι. Επίσης, αν θα θέλατε και κάποια θεωρητικά κείμενα για τα παραπάνω θα προσανατολιζόμουν σε δύο - τρία, με βάση την αντίληψη μου , την *Εποχή της Πρόσβασης* του Ριφκιν, όπου αυτή τη φορά μεταφέρουμε ακόμα και τα ατομικά παραγόμενα δεδομένα μας από την εποχή της κυριότητας στην εποχή της πρόσβασης, ενώ ένα δεύτερο είναι το Antifragile του NS. Taleb, όπου εκει με αναλογία θα έλεγα ότι μεταφέρουμε τα ατομικά δεδομένα μας από robust λίγο πολύ μηχανισμούς σε μηχανισμούς με πολλές άγνωστες παραμέτρους μακροπρόθεσμα αυξάνοντας το δικό μας data fragility και το ρίσκο. Ως παράδειγμα για αυτό μπορώ να αναφέρω το παράδειγμα του Geocities ή τους συχνούς όρους αλλαγής χρήσης υπηρεσιών κοινωνικής δικτύωσης, που λανθασμένα βλέπουμε ως public utility. Ποια θα μπορούσαν να είναι επόμενα βήματα, πέρα από την επισήμανση (που άλλωστε έχει γίνει ήδη σε διαφορετικές μορφές) του προβλήματος; Α. μπορούμε να αρχίσουμε μια *συζήτηση και εισαγωγή της έννοιας του data black hole ή data walled gardens* τόσο σε κοινωνικά δίκτυα και πλατφόρμες προσωπικής δικτύωσης όσο και σε επαγγελματικά και επιστημονικά συστήματα κοινωνικής δικτύωσης.Π.χ. υπάρχουν κοινότητες όπως του Diaspora ή του identi.ca στον τομέα της κοινωνικής δικτύωσης που σίγουρα έχουν επισημάνει το θέμα. Επίσης, στο τομέα των επιστημονικών κοινωνικών δικτύων αντίστοιχα υπάρχουν θεσμικές και ανοικτές πλατφόρμες, όπου ο δημόσιος χαρακτήρας τους (και κυριότερα η δυνατότητα εξαγωγής των δεδομένων) ειναι εξασφαλισμένος. Β.1 επίσης μια ιδέα η οποία προήλθε σε συζήτηση με τον συνάδελφο Νίκο Χούσο (nhoussos@), είναι ότι θα μπορούσε να δημιουργηθεί μια κλίμακα κατάταξης των υπηρεσιών παροχής επεξεργασίας και ανταλλαγής δεδομένων με το ποσό <<ανοικτές>> είναι σε μια σειρά από κριτήρια όπως π.χ η επαναχρηση, επεξεργασία, μεταφορά και αρχειοθετηση ανάμεσα σε διαφορετικές πλατφόρμες, κατά πόσο αποφεύγουν ένα αντίστοιχο social network data lock in. B.2 σε αυτό το πλαίσιο θα μπορουσαμε να δουμε τις ακόλουθες βαθμίδες: - διεπαφές για πλήρη εξαγωγή δεδομένων και επισημειώσεων (tags) σε επεξεργάσιμη και μεταφέρσιμη μορφή - εξαγωγή δεδομένων και επισημειώσεων (tags) σε επεξεργάσιμη και μεταφέρσιμη μορφή - δυνατότητα μερικής εξαγωγής ή αποθήκευσης σε εξωτερικό μέσο των πλήρων δεδομένων - δυνατότητα μερικης εξαγωγής ή αποθήκευσης μονο των πρωτογενών δεδομενων (Χωρίς τις επισημειώσεις) - εξαγωγή μονο για λόγους backup - καμια δυνατότητα για εξαγωγή πέρα από το ίδιο το εργαλείο ή την πλατφόρμα,παροχή μονο εξωτερικών backup-screen scrapping εργαλείων Θα δούμε ότι στο τομέα της κοινωνικής επιστημονικής δικτύωσης, εργαλεία όπως Research Gate, Academia κλπ στην πραγματικότητα παρέχουν μια δωρεάν υπηρεσία, η οποία όμως δεν έχει την δυνατότητα χρήσης των εμπλουτισμένων δεδομένων που συνεισφέρουμε εμείς, σε κάποιο μέσο εκτός αυτής. Μια λίστα δημοσιεύσεων που ολοκληρώνουμε εκεί, είναι στην πραγματικότητα μη εξαγώγιμη και μη επεξεργάσιμη από εξωτερικά εργαλεία. Με τα παραπάνω θα ήθελα να προσφέρω ένα αρχικό προβληματισμό που ελπίζω να ενισχυθεί και εξαπλωθεί, για το πρόβλημα των *data walled gardens* τόσο σε ατομικό όσο και σε επαγγελματικό επίπεδο. Θεωρώ ότι μια δράση για την εγκαθίδρυση κριτηρίων διαβάθμισης του κινδύνου data lock in (όπως το Γ παραπάνω) είναι εφικτή, όπως και μια κατάταξη των επιμέρους δικτύων/πλατφορμών σύμφωνα με αυτά. Προφανώς κάθε εμπειρία ή prior work που υπάρχει στην περιοχή είναι ιδιαίτερα χρήσιμη! Φιλικά Τάκης Σταθόπουλος