*Διακήρυξη για το Άνοιγμα των Δεδομένων και του Περιεχομένου και την ενίσχυση της Ανοιχτής Πρόσβασης στη Δημόσια Διοίκηση* *ή* *Διακήρυξη για μια Εθνική Πολιτική για την Ανοιχτή Πληροφορία* Τα ανοιχτά δεδομένα, το ανοιχτό περιεχόμενο και η υποστήριξη πολιτικών ανοιχτής πρόσβασης αποτελούν ακρογωνιαίο λίθο του Ευρωπαϊκού Ψηφιακού Θεματολογίου και βασική προϋπόθεση για τη βιώσιμη ανάπτυξη και τη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας στην κοινωνία της πληροφορίας. Η θέση αυτή αποτυπώνεται στα βασικά κείμενα πολιτικής της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αλλά και αποτελεί προτεραιότητα των περισσότερων κρατών μελών, απαίτηση της κοινωνίας των πολιτών και προϋπόθεση για την ανάπτυξη μιας ανοιχτής αγοράς τόσο σε εθνικό όσο και Ευρωπαϊκό επίπεδο. Ταυτόχρονα συνιστά απαραίτητη συνθήκη για την αύξηση της διαφάνειας τη μείωση της διαφθοράς και την ενίσχυση της λογοδοσίας του δημόσιου τομέα που αποτελούν κεντρικά κοινωνικά αιτήματα για την Ελλάδα του σήμερα. Η ανοιχτή πρόσβαση σχετίζεται με την πρόσβαση χωρίς περιορισμούς και δωρεών κυρίως σε επιστημονικά περιόδικά αλλά και βιβλία και την έρευνα που δημοσιεύεται με οποιονδήποτε άλλο τρόπο. Με δεδομένη τη δύσκολη οικονομική κατάσταση της χώρας, η πρόσβαση στην έρευνα με το μικρότερο δυνατό κόστος πρέπει να αποτελεί βασική προτεραιότητα για τη δημιουργία μιας εθνικής πολιτικής για την πρόσβαση στη γνώση. Το ανοιχτό περιεχόμενο, δηλαδή περιεχόμενο που γίνεται διαθέσιμο στο κοινό για επαναχρησιμοποίηση με οποιονδήποτε τρόπο και με μόνους περιορισμούς την αναφορά στην πηγή και την περαιτέρω διάθεση των διασκευών του με τους ίδιους όρους και προϋποθέσεις, αποτελεί βασική ανάγκη για τη χώρα σε μια σειρά από επίπεδα. Είναι απαραίτητη κυρίως στο πλαίσιο του εκπαιδευτικού και πολιτιστικού περιεχομένου προκειμένου να είναι δυνατή η πρόσβαση του από το όσο το δυνατόν περισσότερες κοινωνικές ομάδες με το ελάχιστο δυνατό κόστος. Οι κοινότητες των εκπαιδευτικών έχουν ανάγκη από πρόσβαση σε πρωτογενείς πηγές και βασικό εκπαιδευτικό υλικό σε ψηφιακή μορφή και χωρίς περιορισμούς προκειμένου να μπορέσουν να επιτελέσουν το λειτούργημά τους με τον πλέον ευέλικτο και κοινωνικά αποτελεσματικό τρόπο. Το πολιτιστικό μας περιεχόμενο εξακολουθεί να βρίσκεται σε μεγάλο βαθμό κλειδωμένο σε κλειστές τεχνολογικές πλατφόρμες, απρόσιτο για το δάσκαλο, το μαθητή, τον ερευνητή, τον πολίτη. Είναι αδύνατο να ενισχυθεί η προσέγγιση και κατανόηση του ίδιου μας του πολιτιστικού αποθέματος εάν δεν μπορούμε να έχουμε πραγματική πρόσβαση σε αυτό, όπως είναι αδύνατον να δημιουργηθούν υπηρεσίες προστιθέμενης αξίας χωρίς να έχουμε πρόσβαση στο ίδιο το πολιτιστικό και εκπαιδευτικό περιεχόμενο που έχει δημιουργηθεί με δημόσιο χρήμα. Ανοιχτά δεδομένα είναι τα δεδομένα που γίνονται διαθέσιμα στο κοινό για επαναχρησιμοποίηση με οποιονδήποτε τρόπο και με μόνους περιορισμούς την αναφορά στην πηγή και την περαιτέρω διάθεση των διασκευών του με τους ίδιους όρους και προϋποθέσεις. Ειδικά στο χώρο των Δημοσίων δεδομένων, δηλαδή δεδομένων που παράγονται από φορείς του στενού και ευρύτερου δημοσίου τομέα, το άνοιγμα των δεδομένων μαζί με τη διαλειτουργικότητα των δημόσιων ψηφιακών υπηρεσιών αποτελούν τις ελάχιστες προϋποθέσεις για τη μείωση του κόστους και βελτίωσης της λειτουργίας του κράτους. Ταυτόχρονα αποτελούν προϋποθέσεις για τη διαφάνεια, τη συμμετοχή των πολιτών στη λειτουργία της διοίκησης και μέσο για να αυξηθεί η λογοδοσία των δημοσίων λειτουργών απέναντι στον πολίτη. Τα ανοιχτά οικονομικά δεδομένα για παράδειγμα μπορούν να μας δώσουν στοιχεία για τον τρόπο με τον οποίο καταρτίζεται και εκτελείται ο προϋπολογισμός και να επιτρέψουν στον πολίτη να αξιολογήσει ουσιαστικά την άσκηση της οικονομικής πολιτικής στη χώρα. Τα τελευταία τρία χρόνια έχουν ληφθεί πολλές και σημαντικές νομοθετικές πρωτοβουλίες προς αυτή την κατεύθυνση. Από το Ν. 3882/2010 για τα ανοιχτά γεωχωρικά δεδομένα, μέχρι την έκδοση της Υπουργικής Απόφασης για την κύρωση του Εθνικού Πλαισίου Διαλειτουργικότητας, το νόμο για την Ηλεκτρονική Διακυβέρνηση και τη θεσμική κατοχύρωση πρωτοβουλιών οπώς το opengov και τα openlabs, έχουμε δει να τίθενται οι βάσεις για ένα θεσμικό πλαίσιο για τα ανοιχτά δεδομένα, περιεχόμενο και πρόσβαση. Εντούτοις η εφαρμογή των νόμων αυτών είναι λιγότερο από επιτυχημένη: οι περισσότερες κανονιστικές πράξεις εκκρεμούν, τα χρηματοδοτικά προγράμματα με στόχευση στα ανοιχτά δεδομένα δεν είναι συντονισμένα με τη νομοθετική και κανονιστική δραστηριότητα, η εκπαίδευση των δημοσιών υπαλλήλων περιορίζεται σε αποσπασματικές ενέργειες και οι τεχνολογικές υποδομές εξακολουθεί να είναι σχεδόν ανύπαρκτες. Το πιο σημαντικό ίσως πρόβλημα είναι ότι δεν υπάρχει μια Εθνική Ελληνική πολιτική για τη δημόσια πληροφορία και την πνευματική ιδιοκτησία που να καταγράφει το ισοζύγιο των δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας που καταβάλλουμε ως χώρα στο εξωτερικό σε σχέση με αυτά που εισπράττουμε για την τοπική παραγωγή, συμπεριλαμβανομένων των αδειών λογισμικού που καταβάλλει το Ελληνικό Δημόσιο σε εταιρίες του εξωτερικού. Η οικονομική αυτή αιμοραγία συνεχίζεται εδώ και χρόνια χωρίς να υπάρχει καν κάποια εικόνα του μεγέθους του κόστους σε άδειες που πληρώνει η χώρα κάθε χρόνο και μια στρατηγική για το πως θα μειωθεί. Στο πλαίσιο αυτό η Εταιρία Ελεύθερου Λογισμικού/ Λογισμικού Ανοιχτού Κώδικα, εκπροσωπώντας τα μεγαλύτερα ανώτερα εκπαιδευτικά και ερευνητικά ιδρύματα της χώρας ζητά: - Την υλοποίηση των κανονιστικών πράξεων των διατάξεων των νόμων για τα γεωχωρικά δεδομένα, την περαιτέρω χρήση της δημόσιας πληροφορίας και της ηλεκτρονικής διακυβέρνησης που αφορούν στο άνοιγμα δεδεομένων, περιεχομένου και λογισμικού. - Τη δημιουργία μιας εθνικής πληροφοριακής πολιτικής για τα δημόσια δεδομένα, περιεχόμενο και την πνευματική ιδιοκτησία που να στηρίζεται σε πραγματικά οικονομικά δεδομένα για τα κόστη που έχει η αγορά κλειστών δεδομένων και λογισμικού από δημόσιους φορείς σε ετήσια βάση. - Το συντονισμό των ευρωπαϊκών προγραμμάτων που φορείς του δημοσίου τομέα ήδη υλοποιούν και αφορούν ανοιχτά δεδομένα, περιεχόμενο και λογισμικό έτσι ώστε να επιτευχθεί το μέγιστο δυνατό θετικό αποτέλεσμα. - Την άμεση δημιουργία των μητρώων καταγραφής αδειών λογισμικού, περιεχομένου και δεδομένων του Δημοσίου τομέα, όπως προβλέπεται στο νόμο για την ηλεκτρονική διακυβέρνηση. - Την άμεση υιοθέτηση των Ελληνικών αδειών Creative Commons Αναφορά και Creative Commons Αναφορά Παρόμοια Διανομή για το σύνολο του περιεχομένου και δεδομένων που παράγονται με δημόσιο χρήμα - Την άμεση αναθεώρηση του Ν. 2121/1993 προκειμένου (α) να επεκταθούν οι εξαιρέσεις στο οικονομικό δικαίωμα στο μέγιστο δυνατό βαθμό που επιτρέπει το Ευρωπαϊκό Κεκτημένο και να αποσαφηνιστούν ειδικά σε σχέση με την εκπαιδευτική και ερευνητική κοινότητα και τους οργανισμούς μνήμης (β) να εξορθολογιστούν οι διατάξεις για τους οργανισμούς συλλογικής διαχείρισης, ειδικά σε σχέση με τα θέματα τεκμηρίων, τη νομική τους φύση και τις υποχρεώσεις διαφάνειας και λογοδοσίας που θα πρέπει να έχουν. - Την άμεση επικαιροποίηση των με εξουσιοδότηση του Ν. 3028/2003 κανονιστικών πράξεων ώστε να επιτρέπουν την επαναχρησιμοποίηση πολιτιστικού περιεχομένου με άδειες Creative Commons. - Την άμεση έκδοση των κανονιστικών πράξεων του Ν. 3979/2011 για τα ανοιχτά δεδομένα και τα μητρώα αδειών του δημοσίου. - Την ενεργή προστασία του δημόσιου τομέα, δηλαδή του υλικού που είναι εκτός του πεδίου εφαρμογής του Ν.2121/1993, ως βασικό στοιχείο μιας εθνικής πληροφοριακής πολιτικής - Την άμεση κατάρτιση ομάδων εργασίας για την υλοποίηση των ανοιχτών εθνικών πρωτύπων διαλειτουργικότητας με ανοιχτή συμμετοχή τόσο του δημοσίου τομέα, όσο και της αγοράς και της κοινωνίας των πολιτών - Την ενίσχυση της παραγωγής εθνικής και τοπικής διανοητικής ιδιοκτησίας Το σύστημα προστασίας δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας και οι πρωτοβουλίες ανοιχτού περιεχομένου, δεδομένων και πρόσβασης αποτελούν θεσμούς διαφορετικούς μεν που όμως βασίζονται στην ίδια αρχή και μοιράζονται τον ίδιο κοινό στόχο: την παροχή των απαραίτητων εργαλείων σε δημιουργούς και κοινό ώστε να ενισχύεται η πνευματική δημιουργία και να διαχέεται η γνώση με τον πλέον αποτελεσματικό και κοινωνικά επωφελή τρόπο στο κοινό. Η πνευματική ιδιοκτησία υπηρετεί αυτόν το σκοπό με το να παρέχει στο δημιουργό ένα περιορισμένο δικαίωμα ιδιοκτησίας πάνω στο πνευματικό δημιούργημα προκειμένου να έχει ένα οικονομικό και ηθικό κίνητρο να παράγει το έργο. Οι άδειες ανοιχτού περιεχομένου και δεδομένων βασίζονται στο δικαίωμα της πνευματικής ιδιοκτησίας και επιτρέπουν την εθελοντική μείωση των περιορισμών πρόσβασης προκειμένου να αυξηθεί ο ορίζοντας των έργων που μπορούν να επαναχρησιμοποιηθούν και να γεννήσουν νέα πνευματική δημιουργία. Τόσο η πνευματική ιδιοκτησία όσο και οι ανοιχτές άδειες είναι εργαλεία προστασίας της πνευματικής δημιουργίας. Η ανοιχτή δημόσια πληροφορία αποτελεί θεμέλιο για την κοινωνικο-οικονομική μας ανάπτυξη και πρέπει να την ενισχύσουμε με κάθε μέσο. Τόσο τα τεχνολογικά όσο και τα νομικά εργαλεία είναι στη διάθεσή μας. *Είναι δική μας ευθύνη να τα χρησιμοποιήσουμε. * -- -- - Jiddu Krishnamurti: If we can really understand the problem, the answer will come out of it, because the answer is not separate from the problem. - http://karounos.gr/blog/